SKKN Một số giải pháp giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh Liên đội Trung học cơ sở thông qua các hoạt động Đội

 I. PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài 
Trái đất là hành tinh duy nhất trong hệ mặt trời mang sự sống, đó là môi trường sống tuyệt vời của con người và mọi loài động thực vật. Nhưng có một vấn đề gây bức xúc mà khó giải quyết đó chính là “Ô nhiễm môi trường”. Nhiều năm trở lại đây, trái đất của chúng ta đang bị ô nhiễm nặng nề do sự vô tâm và thiếu ý thức của con người. Bảo vệ môi trường là việc làm cần thiết có tầm quan trọng đối với đời sống con người và phát triển kinh tế văn hóa của đất nước, của nhân loại, đặc biệt là đối với thế hệ đoàn viên, thiếu niên nhi đồng. Việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường không chỉ cho hôm nay mà cho cả mai sau, nhằm xây dựng môi trường học tập xanh - sạch - đẹp và xã hội trong lành.. Chính vì lẽ đó, ngành giáo dục chúng ta đã đưa nội dung giáo dục bảo vệ môi trường tích hợp qua các môn học trên lớp và thông qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp do liên đội tổ chức.
Là giáo viên làm Tổng phụ trách Đội, gần gũi, dõi theo sinh hoạt của các em học sinh trong nhà trường, hàng ngày nhìn thấy những hành động của nhiều em học sinh chưa có ý thức giữ gìn vệ sinh và bảo vệ môi trường như để rác chưa đúng nơi quy định, vệ sinh lớp học, sân trường chưa sạch sẽ, vứt rác bữa bãi,giẫm lên bồn hoa, bẻ cành, hái hoa,....Nhằm góp phần trong việc chung tay bảo vệ môi trường xanh - sạch - đẹp, thiết nghĩ đây là việc làm cần thiết trong giai đoạn hiện tại. Bản thân tôi trực tiếp tổ chức các hoạt động ngoài giờ lên lớp nói riêng cũng như các hoạt động của liên đội nói chung từ đó thu hút các bạn học sinh tham gia rèn luyện kỹ năng sống tốt cũng như có ý thức hơn trong việc bảo vệ môi trường xanh - sạch - đẹp. Vậy làm thế nào để uốn nắn và giáo dục kịp thời những học sinh đang có những hành vi chưa thân thiện ,bảo vệ môi trường sống nói chung và trong nhà trường nói riêng. Điều mà tôi mong muốn là học sinh có ý thức tự giác bảo vệ môi trường ở mọi nơi như khi đến trường, sinh hoạt ở gia đình, thôn xóm, đi biển, nơi công cộngChính vì vậy tôi mạnh dạn thực hiện đề tài “Một số giải pháp giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh Liên đội Trung học cơ sở thông qua các hoạt động Đội” để nghiên cứu.
2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
	1.1. Đối tượng nghiên cứu: Học sinh Trung học cơ sở. 
2.1. Phạm vi nghiên cứu: Tại trường THCS - nơi tôi đang công tác, đồng thời quan sát và tìm hiểu tình hình chung ở các trường bạn xung quanh. Mở rộng tìm hiểu thêm ở một số gia đình học sinh. 
3. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu. 
 3.1. Mục tiêu nghiên cứu.
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về ý thức và giáo dục ý thức bảo vệ môi trường nhằm đề xuất một số biện pháp giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh tại Liên đội Trung học cơ sở thông qua các hoạt động Đội. Qua đó góp phần giúp cho học sinh có ý thức tự giác bảo vệ môi trường ở mọi nơi, góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện nhân cách cho học sinh.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu.
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh Liên đội THCS.
- Đánh giá thực trạng giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh Liên đội THCS.
- Đề xuất một số biện pháp giáo ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh Liên đội Trung học cơ sở thông qua các hoạt động Đội.
- Tổ chức thử nghiệm biện pháp giáo dục ý thức bảo vệ sinh môi trường cho học sinh Liên đội THCS thông qua các hoạt động Đội.
4. Giả thiết khoa học: Nếu đề tài “Một số giải pháp giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh Liên đội THCS thông qua các hoạt động Đội” được thực hiện ở các trường học chắc chắn sẽ mang lại hiệu quả thiết thực. Học sinh được giáo dục,rèn luyện và thực hành thường xuyên, hàng ngày, tạo thói quen và kỷ năng giữ gìn và bảo vệ môi trường tốt cho các em tại trường học, từ đó các em luôn có ý thức bảo vệ môi trường tại gia đình, thôn xóm, nơi công cộng. Đây là một thế hệ tương lai cho đất nước, có tầm ảnh hưởng đến việc xây dựng một môi trường Xanh – Sạch – đẹp. Đề tài góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện nhân cách cho học sinh.
5. Phương pháp nghiên cứu. 
	Để giải quyết các nhiệm vụ của đề tài, tôi sử dụng kết hợp nhiều phương pháp nghiên cứu. Các phương pháp nghiên cứu cơ bản được áp dụng gồm:
5.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
 Nghiên cứu, phân tích tổng hợp các tài liệu về môi trường, ý thức bảo vệ môi trường nhằm xây dựng cơ sở lí luận về giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh Liên đội Trung học cơ sở.
5.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
 - Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi 
Thông qua việc xây dựng hệ thống câu hỏi điều tra thu thập các thông tin về thực trạng ý thức bảo vệ môi trường và thực trạng giáo dục cho học sinh thông qua hoạt động Đội trong những năm qua tại Liên đội THCS, để từ đó phân tích, đưa ra các giải pháp và khuyến nghị đối với các cấp quản lý của trường, cán bộ, giáo viên và cha mẹ học sinh. 
- Phương pháp phỏng vấn sâu
Được sử dụng nhằm thu thập thông tin của một số cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh về ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh tại Liên đội THCS. Nội dung phỏng vấn được ghi chép dưới sự đồng ý của người được phỏng vấn.
	- Phương pháp quan sát
Quan sát hành động, ý thức bảo vệ môi trường của học sinh Liên đội THCS để thu thập thông tin liên quan đến vấn đề nghiên cứu.
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm
 Tác giả tiến hành thực nghiệm sư phạm về ý thức bảo vệ môi trường của học sinh Liên đội THCS thông qua tổ chức các hoạt động đội, trò chơi, cuộc thi, thành lập câu lạc bộ.
	- Nhóm phương pháp thống kê, xử lý số liệu
Được sử dụng để xử lý các số liệu điều tra thực trạng ý thức bảo vệ môi trường của học sinh và thực trạng giáo ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh Liên đội Trung học cơ sở.
6. Điểm mới trong quá trình nghiên cứu. 
 Học sinh được hướng dẫn, thực hành phân loại rác hàng ngày ngay tại lớp học, từ đó các em được rèn luyện thói quen thường xuyên, hình thành kỷ năng phân loại rác, bỏ rác đúng nơi quy định.
 Học sinh nhận thấy được tác dụng của từng loại rác và cách xử lý nó 1 cách có hiệu quả. Từ đó, các em nhận thấy Rác là 1 nguồn nguyên liệu có ích: ống lon chai nhựa, giấy vụn gom bán để gây quỹ Đội, lá cây có thể ủ phân để bón cho hoa và cây, cành cây có thể làm củi, các loại túi ni lông cũng có thể bán để mang đi tái chế, không nên vứt ra môi trường vì nó khó phân hủy, làm bẩn môi trường.
 Tạo được khí thế thi đua trong phong trào hoạt động Đội, các em thi đua vẽ tranh tuyên truyền ý thức bảo vệ môi trường, thi đua thu gom rác gây quỹ lớp, thi đua chăm sóc bồn hoa, cây cảnh... 
 Nếu đề tài này được lan tỏa, thực hiện đồng loạt ở các trường học thì bản thân tôi tin rằng sẽ tạo nên những ngôi trường Xanh - Sạch - Đẹp, từ đó tạo nên những xóm làng Xanh – Sạch – Đẹp và tương lai sẽ tạo nên một đất nước Xanh – Sạch- đẹp. Đề tài góp phần đào tạo nên những con người luôn luôn có ý thức và hành động Bảo vệ môi trường tốt, góp phần tạo nên một xã hội văn minh, một môi trường tự nhiên luôn được giữ gìn và bảo vệ đúng cách. 
 II. PHẦN NỘI DUNG
1. Cơ sở lý luận :
1.1. Một số khái niệm: 
- Môi trường là bao gồm các yếu tố tự nhiên và yếu tố vật chất nhân tạo có quan hệ với nhau, bao quanh con người, có ảnh hưởng tới đời sống sản xuất, sự tồn tại, sự phát triển của con người và tự nhiên ( Điều 3, Luật Bảo vệ môi trường của Việt Nam 2005).
Trong điều 1, Luật Bảo vệ môi trường cho rằng: Môi trường là tất cả những gì tác động trực tiếp hay gián tiếp tới cuộc sống của con người đều được coi là môi trường, nó  bao gồm môi trường tự nhiên và môi trường xã hội.
- Ô nhiễm môi trường là hiện tượng môi trường tự nhiên bị ô nhiễm, đồng thời các tính chất vật lý, hóa học, sinh học của môi trường bị thay đổi gây tác hại tới sức khỏe con người và các sinh vật khác. Ô nhiễm môi trường chủ yếu do hoạt động của con người gây ra. Ngoài ra, ô nhiễm còn do một số hoạt động của tự nhiên khác có tác động tới môi trường.
- Giáo dục là quá trình được tổ chức có ý thức với mục đích khơi gợi hoặc biến đổi nhận thức năng lực, tình cảm, thái độ của người dạy và người học theo hướng tích cực, nghĩa là hoàn thiện nhân cách người học bằng những tác động có ý thức bên ngoài, góp phần đáp ứng các nhu cầu tồn tại và phát triển.
-Ý thức bảo vệ môi trường là những hoạt động giữ cho môi trường trong lành, sạch đẹp, cải thiện môi trường đảm bảo cân bằng sinh thái, ngăn chặn, khắc phục những hậu quả xấu do con người và thiên nhiên gây ra cho môi trường, khai thác, sử dụng hợp lí và tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên.
Từ những khái niệm trên, theo chủ quan của bản thân, giáo dục ý thức giữ gìn vệ sinh môi trường cho học sinh là quá trình tác động vào nhận thức của học sinh thông qua các hoat động giáo dục nhằm giáo dục học sinh có được sự hiểu biết, kỷ năng và hành vi đúng về bảo vệ môi trường. 
1.2. Tầm quan trọng của việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh Trung học cơ sở:
Chúng ta đều biết, môi trường có tầm quan trọng đặc biệt đối với đời sống con người và sự phát triển kinh tế, văn hoá của đất nước và của cá nhân. Môi trường hiện tại đang có những thay đổi bất lợi cho con người, đặc biệt là những yếu tố mang tính chất tự nhiên như là đất, nước, không khí, hệ động, thực vật. Chưa bao giờ môi trường bị ô nhiễm nặng như bây giờ. 	
Chính vì vậy việc giáo dục bảo vệ môi trường là vấn đề cần thiết, cấp bách và bắt buộc khi giảng dạy trong trường Phổ thông.Vì nó cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản có liên quan đến môi trường, sự ô nhiễm môi trường, biện pháp giảm thiểu ô nhiễm , góp phần hình thành ở học sinh ý thức và đạo đức mới đối với môi trường, có thái độ và hành động đúng đắn để bảo vệ môi trường. Vì vậy, giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh là việc làm có tác dụng rộng lớn nhất, sâu sắc và bền vững nhất.
THCS là một trong những cấp học nền tảng, là cơ sở rất quan trọng trong việc đào tạo các em trở thành các công dân tốt cho đất nước. Ngoài việc nhận thức về tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường thì học sinh THCS còn gắn liền với những hành động thiết thực, có tầm ảnh hưởng lớn đến các lứa tuổi khác. Khi các em là những Đoàn viên, Đội viên làm tốt,có ý thức tốt trong việc bảo vệ môi trường thì có thể làm gương cho thế hệ các em thiếu niên, nhi đồng, có thể làm chủ việc bảo vệ môi trường xung quanh cuộc sống của mình như gia đình, làng xóm, bạn bè, các em có thể giúp đỡ được người già.
Là Tổng phụ trách Đội, nhận thức được những ý nghĩa, tầm quan trọng của giáo dục bảo vệ môi trường nhằm làm cho các em hiểu và hình thành, phát triển ở các em thói quen, hành vi ứng xử văn minh, lịch sự và thân thiện với môi trường. Bồi dưỡng tình yêu thiên nhiên, những xúc cảm, xây dựng cái thiện và hình thành thói quen, kĩ năng sống bảo vệ môi trường, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả cho các em.Đây cũng là một trong các yếu tố góp phần hình thành nhân cách của học sinh sau này.
 1.3. Nội dung giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh.
- Về  kiến thức: Thông qua các hoạt động giáo dục hằng ngày của đội giúp học sinh hiểu đúng về môi trường, tầm quan trọng của môi trường, của việc bảo vệ môi trường. Hiểu rõ sự ô nhiễm môi trường, nguyên nhân, hậu quả của ô nhiễm môi trường như thế nào.
- Về kĩ năng: Học sinh có những thói quen, hành vi và những việc làm cụ thể nhằm bảo vệ môi trường. Biết tuyên truyền các bạn, những người xung quanh nhận thức đúng về môi trường, có hành động bảo vệ môi trường.	
- Về thái độ :
+ Có thái độ phê phán những hành vi xâm phạm, gây ô nhiễm môi trường.
+ Đội viên, Đoàn viên yêu thích những hoạt động bảo vệ môi trường.
+ Tích cực tham gia bảo vệ môi trường, có mong muốn tham gia học tập và nghiên cứu các đề tài về Bảo vệ môi trường trong tương lai. 
2. Cơ sở thực tiễn :
Năm học 2020-2021 Liên đội có 20 Chi đội với hơn 700 đội viên và đoàn viên. Là một trong những liên đội có bề dày truyền thống về phong trào hoạt động Đội, nhiều năm liền đạt Liên đội đạt liên đội xuất sắc cấp Thị. 
Công tác giáo dục thiếu niên những năm học qua đã được triển khai dưới nhiều nội dung, hình thức, hoạt động phong phú, phần nào đã đáp ứng được nhu cầu vui chơi, học tập, rèn luyện của các em. Liên đội luôn chú trọng phát huy vai trò của nhà trường đối với cộng đồng, xây dựng môi trường sư phạm trong nhà trường, kết hợp giáo dục nhà trường - Gia đình - Xã hội. Tuyên truyền giáo dục đạo đức, lối sống văn minh, thanh lịch cho đoàn viên,đội viên, ý thức bảo vệ môi trường thông qua các cuộc vận động “Thiếu nhi Hà Tĩnh thi đua thực hiện tốt 5 điều Bác Hồ dạy”. Triển khai có hiệu quả các phong trào “Nghìn việc tốt”, “Trần Quốc Toản”, “Kế hoạch nhỏ”...
Bên cạnh đó, liên đội vẫn còn một số việc tồn tại như: Cơ sở vật chất phục vụ cho học tập, cho hoạt động phong trào đội trong nhà trường còn hạn chế nhiều, đặc biệt, trường mới chuyển lên địa điểm mới nên khuôn viên, bồn hoa, cây cảnh, các cơ sở vật chất khác chưa có. Một số đồng chí giáo viên chủ nhiệm lớp chưa thực sự quan tâm tới lớp và đặc biệt là phong trào hoạt động Đội của lớp cũng như của Liên đội.
Nhiều học sinh còn chưa có ý thức bảo vệ môi trường, lớp học và nơi công cộng. Một số em thường có thói quen xé giấy, ăn quà vặt, sử dụng túi lilong, ống lon, chai nhựa, vứt rác ra sân trường,lớp học, bỏ rác không đúng nơi quy định. Chưa có ý thức giữ gìn vệ sinh chung, chưa có ý thức khi nhìn thấy rác trên lớp, sân trường nhặt bỏ vào thùng, chưa có ý thức bảo vệ cây xanh, chưa biết tác dụng của các nguồn rác
Từ những tồn tại trên cho thấy việc đề xuất “Một số giải pháp giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh Liên đội Trung học cơ sở thông qua các hoạt động Đội” là rầt cần thiết.
3. Phân tích vấn đề cần nghiên cứu; 
 3.1. Thực trạng: 
 - Ý thức bảo vệ môi trường của học sinh qua khảo sát phiếu điều tra học sinh:
 - Mục tiêu khảo sát: Đánh giá nhận thức của học sinh về ý thức bảo vệ môi trường.
 - Cách tiến hành khảo sát: Phát phiếu điều tra cho 30 em học sinh trong trường về ý thức bảo vệ sinh môi trường.
Kết quả: Khảo sát kiến thức và nhận thức về môi trường của học sinh: Thời điểm khảo sát vào ngày 15/10/2021 (kết quả có được từ việc tiến hành điều tra ngẫu nhiên bằng 5 câu hỏi trắc nghiệm. Bảng câu hỏi khảo sát trước khi thực hiện đề tài)
Em hãy vui lòng cho biết một số suy nghĩ của em về môi trường bằng cách trả lời các câu hỏi dưới đây:
Câu 1: Trả lời đúng/ sai
STT
Câu hỏi
Đúng
Sai
1
Trực nhật là việc cần thiết để giữ gìn lớp học sạch sẽ.
x

2
Vứt rác ra cửa sổ để giữ gìn lớp học sạch sẽ.

x
3
Không cần dội nước sau khi đi vệ sinh vì đã có lao công của trường dọn dẹp.

x
4
Trồng và chăm sóc cây xanh là việc làm cần thiết để bảo vệ môi trường ở trường học.
x


5
Khạc nhổ bừa bãi ngoài đường không ảnh hưởng đến môi trường.

x
6

Theo em hành động bỏ rác vào thùng rác ở nơi công cộng là hành động của người có ý thức bảo vệ môi trường?
x

	
Câu 2: Theo em người có ý thức giữ gìn vệ sinh môi trường là:
a. Không vứt rác bừa bãi, đi vệ sinh đúng nơi quy định.
b. Vứt giấy, vỏ bao bì đựng quà vặt, bã kẹo cao su ...trong sân trường, hành lang, ngăn bàn và dưới nền lớp học.
c. Viết, vẽ lên tường ở những nơi công cộng.
Câu 3: Theo em hút thuốc lá sẽ như thế nào?
a. Có hại cho sức khỏe người trực tiếp hút.
b. Có hại cho sức khỏe những người xung quanh.
c. Gây ô nhiễm môi trường không khí.
d. Cả ba đều đúng.
Câu 4: Khi thấy bạn của mình vứt rác bừa bãi, không đúng nơi quy định em có nhắc nhở bạn không?
a. Có b. Không, để thầy cô giáo nhắc nhở.
Câu 5: Em có thể làm gì để bảo vệ môi trường? (Nêu ngắn gọn)
Nội dung Câu hỏi
Tính cần thiết
Tính khả thi
Cần thiết
Bình thường
Ít cần thiết
Khả thi
Bình thường
Ít khả thi
Trả lời
%
Trả lời
%
Trả lời
%
Trả lời
%
Trả lời
%
Trả lời
%
Câu 1
4
13,3
12
40
14
46,6
6
20
15
50
9
30
Câu 2
5
16,6
14
46,6
11
36,6
7
23,3
16
53,3
7
23,3
Câu 3
6
20
15
50
9
30
6
20
17
56,6
7
23,3
Câu 4
5
16,6
16
53,3
9
30
7
23,3
11
36,6
12
40
Câu 5
4
13,3
15
50
11
36,6
5
16,6
16
53,3
9
30
TB

16

48

36

20,6

50,1

29,3

- Ý thức bảo vệ môi trường của học sinh trong Liên đội qua khảo sát giáo viên đánh giá: 
Khảo sát ý kiến của 20 giáo viên chủ nhiệm về ý thức bảo vệ môi trường của học sinh trong Liên đội (trên tổng số 20 lớp):
Câu hỏi 1: Đồng chí hãy đánh giá mức độ ý thức bảo vệ môi trường của học sinh qua các mục sau: 
Bảng kết quả đánh giá: 
Tổng số giáo viên
 Các nội dung đánh giá
Mức độ đánh giá
Tốt
Bình thường
Chưa tốt

20

1. Ý thức giữ vệ sinh cá nhân của học sinh.
22,3%
25,3%
52,4%
2. Ý thức giữ vệ sinh trong lớp học.
10,5%
29,1%
60,4%
3. Ý thức giữ vệ sinh khu nhà vệ sinh.
10,8%
20,5%
68,7%
4. Ý thức giữ vệ sinh khu sân trường.
12%
21,6%
66,4%
5. Ý thức giữ vệ sinh tại gia đình.
15,3%
24,9%
59,8%
6. Ý thức giữ vệ sinh khu dân cư.
10,8%
19,6%
69,7%
Trung bình
13,61%
23,5%
62,9%

Kết quả khảo sát của 20 giáo viên chủ nhiệm trên 20 lớp cho thấy chỉ 13,61% các bạn học sinh thực hiện tốt công tác vệ sinh cá nhân và có ý thức giữ vệ sinh môi trường chung trong khi đó có tới 62,9% các bạn chưa có ý thức giữ vệ sinh và bảo vệ môi trường từ lớp học, khu công cộng và tại nơi mình đang sống. 
Câu hỏi 2: Quan điểm của đồng chí về việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh trong Liên đội
A. Rất cần thiết 
B. Cần thiết	 
C. Không cần thiết 
Bảng kết quả:
Tổng số
giáo viên
Mức độ
Quan điểm về việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh Liên đội.
20

Rất cần thiết
84%
Cần thiết
16%
Không cần thiết
0%

Qua kết quả trưng cầu ý kiến của giáo viên trong trường cho thấy quan điểm của 100% các đồng chí giáo viên trong trường đều cho rằng việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh trong Liên đội là cần thiết và rất cần thiết. Đây là thuận lợi lớn trong việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh trong Liên đội. Vì tất cả các đồng chí giáo viên trong trường đều nhận thấy được tầm quan trọng và tác dụng của việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh trong Liên đội. 
- Ý thức bảo vệ môi trường của học sinh trong Liên đội qua quan sát và kiểm tra hàng ngày của bản thân – Giáo viên Tổng phụ trách đội: 
Ngôi trường tôi đang công tác những cảnh tượng học sinh không giữ gìn vệ sinh học đường rất phổ biến. Nhiều em vứt giấy, rác, vỏ bánh mì, vỏ hộp sữa, túi bóng,